Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach serdecznie zaprasza na spotkanie autorskie Krzysztofa i Marcina Lorków, które odbędzie się 17 marca 2023 roku (piątek), o godzinie 17.00 w budynku „Kino Kotłownia”.
Tematem przewodnim spotkania będą pocztówki, jakie zostały wydane przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, związane z regionem świętokrzyskim. Zawarte one zostały w katalogu pt. „Ziemia Kielecka na pocztówkach PTTK”. Dziś pocztówka zastępowana jest nowoczesnymi formami komunikacji, ale kiedyś był to popularny sposób przekazywania informacji, a także zastępowania fotografii w czasach, gdy mało kto posiadał aparat fotograficzny. Widokówki z różnych miejsc były zbierane jako pamiątka, wspomnienie, a także były kolekcjonowane. Po prelekcji, będzie można nabyć katalog wydany w 2022 roku przez wydawnictwo Światowid w Kielcach, gdzie na 376 stronach przez pryzmat kartki pocztowej zachowana została historia dawnej Kielecczyzny.
Zapraszamy na spotkanie. Wstęp wolny.
Ziemia Kielecka na pocztówkach PTTK.
O katalogu Krzysztofa i Marcina Lorków
Wypada zacząć od banalnego pytania: Kto z nas nie miał w rękach pocztówki? Chyba każdy spotkał się kiedyś z czarno-białym lub kolorowym kartonikiem przedstawiającym jakiś widok lub godny uwagi obiekt, który można wysłać w świat pisząc na odwrocie pozdrowienia lub zamieszczając inne ważne informacje. Powiedzieć trzeba też jasno, że widokówki nie zawsze były tak „atrakcyjne” i przyciągające kolorami jak dzisiaj. Kiedyś były niemal wyłącznie czarno-białe, a swój rodowód miały w tradycyjnej, również czarno-białej fotografii. Choć pocztówki funkcjonują do dzisiaj, są coraz bardziej wypierane przez maile i mms-y. Tak więc, choć każdy wie, jak widokówka wygląda, to niewiele osób zdaje sobie sprawę, że jest ona nośnikiem całej masy informacji, na które większość z nas nie zwraca uwagi.
O czym zatem mówią pocztówki? Tego dowiadujemy się właśnie z rekomendowanej publikacji, wydanej pod koniec 2022 r. przez kieleckie wydawnictwo „Światowid”. Jego autorzy: ojciec i syn – Krzysztof i Marcin Lorkowie to znani kieleccy filokartyści.
Katalog „Ziemia Kielecka na pocztówkach Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego” wbrew temu, co sugeruje tytuł, to książka nie tylko dla kolekcjonerów, ale także dla szerokiego kręgu odbiorców: przewodników turystycznych, entuzjastów fotografii, czy po prostu miłośników tego regionu. Warto podkreślić, że tytułowa „Ziemia Kielecka” to obszar powojennego, dużego województwa kieleckiego – jednego z 17 w ówczesnej Polsce, obejmującego obszar w widłach Wisły i Pilicy i funkcjonującego do 31 maja 1975 r. Nie każdy może o tym pamięta, ale w skład tegoż województwa kieleckiego wchodziła znakomita część regionu radomskiego, zatem katalog powinien być jak najbardziej interesujący dla mieszkańców naszego miasta i jego okolic.
Zajrzyjmy więc do wnętrza publikacji. Jej omówienie warto zacząć od części niezwykle pożytecznych dla kolekcjonerów. Znajdziemy tam: usystematyzowane i podane w bardzo przystępnej formie informacje o wydawcy opisanych pocztówek: Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym, omówienie historii czarno-białych pocztówek z lat 1953-1975 r., powstających głównie w Zakładzie „Foto-Pam” w Jaśle oraz szczegółowy opis procesu „produkcji” widokówek z tamtych latach. Z dzisiejszego punktu widzenia droga formalna, jaką przechodziły widokówki od fazy pomysłu do pojawienia się na półkach kiosków jest wręcz niewyobrażalna. Podobne niedowierzanie może towarzyszyć lekturze tej części „Katalogu”, w której autorzy omawiają informacje zawarte na rewersach kartek. Jest ich bowiem co niemiara i oprócz tak oczywistych, jak: wskazanie opisu ukazanego miejsca, osoby fotografa czy nazwy wydawcy, znajduje się tam wiele innych nie mniej ważnych danych. Dla wielu dużym zaskoczeniem może być podjęta przez autorów próba rozszyfrowania zagadkowych oznaczeń w postaci literowych skrótów i cyfr na rewersach pocztówek, które, jak się okazuje, nie znalazły się tam przypadkowo. Wreszcie wielką gratką dla zbieraczy jest na rewersach pocztówek opracowany z wielką pieczołowitością i szczegółowością, ujęty w tabelę, katalog wszystkich znanych im „kieleckich” pocztówek PTTK. A tych, co warto podkreślić, jest 528 (taki jest najwyższy znany numer), choć nie do każdej udało się dotrzeć.
Równie ciekawa jest część „Katalogu” przeznaczona dla mniej wtajemniczonych w kolekcjonerskie arkana – czyli po prostu album prezentujący reprodukcje ponad 500 widokówek wydanych zarówno przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, jak i oddziały terenowe tej organizacji działające na Kielecczyźnie (w Ostrowcu Świętokrzyskim, Sandomierzu i Starachowicach). To najbardziej rozbudowana część „Katalogu”, jego przysłowiowa „wisienka na torcie” i prawdziwa uczta dla oczu. Widokówki prezentowane są tu zgodnie z podziałem administracyjnym na ówczesne powiaty i ujęte według autorskiego układu, jako swoisty retro-przewodnik po rozległym obszarze ówczesnej Kielecczyzny. Trzeba mieć na uwadze, że zaprezentowany w „Katalogu” zestaw pocztówkowych zdjęć to dzieło 49 wybitnych fotografików. Dość wspomnieć z tego grona Pawła Pierścińskiego, Tadeusza Przypkowskiego, czy Edwarda Falkowskiego. Biogramy 13 autorów zdjęć – tych związanych w bliższy sposób z Kielecczyzną – autorzy umieścili w końcowej części swego dzieła.
„Ziemia Kielecka na pocztówkach Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Katalog” to dzieło wyjątkowe. Owoc pasji i niespożytych sił autorów, którzy wydali je własnym sumptem zupełnie bez oglądania się na komercyjny efekt (książka sprzedawana jest po kosztach produkcji). Jest to zarazem pierwsze tego typu opracowanie w skali kraju, przecierające szlaki i czyniące to w arcyciekawy sposób – za co wszyscy filokartyści powinni być autorom wdzięczni. Ale nie tylko oni – wszak „Katalog” to przede wszystkim niesamowity przewodnik po naszej staropolskiej ziemi, ukazujący jej walory uchwycone obiektywem aparatów fotograficznych ponad pół wieku temu. Dystans niby niewielki, ale w skali dzisiejszego, pędzącego świata – to jakby podróż w czasie. Dla tych, którzy je pamiętają – sentymentalna w lata dzieciństwa lub młodości. Dla tych, którzy urodzili się nieco później – bezcenne źródło ikonograficzne obrazujące niegdysiejszy wygląd naszej małej ojczyzny. „Katalog” to bez cienia wątpliwości publikacja, którą trzeba mieć!
Krzysztof Lorek, Marcin Lorek
Ziemia Kielecka na pocztówkach Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Katalog.
Wydawnictwo Światowid, Kielce 2022, s. 376
Paweł Puton