Obiekty muzealne

To jeden z najważniejszych zachowanych obiektów należących do zakładu wielkopiecowego czynnego w latach 1842 – 1902. Po jego ostatecznym zatrzymaniu przeznaczona początkowo na magazyny a od 1927 roku na cegielnię w której wyrabiano tzw. Szlakówkę tj. cegłę ze szlaki wielkopiecowej. Obrosła wówczas licznymi przybudówkami, tracąc swój pierwotny wygląd ( m. In. Podniesiono i zmieniono dach, rozebrano wschodnia część budynku). Po zamknięciu zakładu w 1968 roku stopniowo popadała w ruinę. W latach 80-tych XX wieku, w trakcie kolejnej próby stworzenia muzeum na terenie nieczynnej huty przywrócony został pierwotny wygląd Hali Lejniczej, która przewidziano jako główną halę ekspozycyjną. Niestety zmiana decyzji ówczesnego właściciela zabytku (starachowickiej FSC) co do lokalizacji fabrycznego muzeum przerwały dalsze prace. Dopiero utworzenie muzeum przez Starostwo powiatowe w Starachowicach w 2001 roku pozwoliło zatrzymać proces degradacji obiektu. Aktualnie w budynku Hali Lejniczej z połowy XIX wieku prezentowana jest wystawa stała „Region Żelaza” ukazująca dzieje 2 tysięcy lat produkcji żelaza w regionie Gór Świętokrzyskich oraz samych Starachowicach. Realizowane są tam także wystawy czasowe oraz konferencje i koncerty.

Budynek stanowił integralną część starszego zespołu wielkopiecowego. Został zbudowany w latach 1836 – 1841 i pierwotnie mieścił trzy miechy cylindryczne napędzane kołem wodnym oraz urządzenie wodne do obsługi wyciągu wsadu wielkopiecowego. Po kolejnych modernizacjach zakładu w latach ’70 i ’80 XIX wieku zainstalowano tam między innymi niewielką maszynę parową do obsługi windy. Po unieruchomieniu starszego zespołu wielkopiecowego w 1901 roku budynek służył do celów gospodarczych a po 1920 roku została zaadaptowany na potrzeby łaźni dla robotników, które spełniał do 1968 roku tj. chwili ostatecznego wygaszenia wielkiego Pieca na paliwo koksowe. Po utworzeniu Muzeum (2001) dokonano doraźnego remontu wnętrza i przeznaczono budynek na pracownie artystyczne.

To najważniejszy obiekt w całym ciągu technologicznym z końca XIX wieku. Został on oddany do użytku w listopadzie 1899 roku i był pierwszym w Starachowicach Wielkim Piecem na paliwo koksowe. Początkowo miał on pojemność 180m3 (powiększoną następnie do 250m3) oraz wysokość 22m. Zbudowany jest z cegieł ogniotrwałych, którymi również obmurowane jest jego wnętrze zaś cała konstrukcja wzmocniona jest od zewnątrz stalowymi obręczami. Wieli Piec osiągnąć mógł wydajność 120 ton surówki na dobę. Wszystkie materiały wsadowe czyli koks, ruda żelaza i topniki (kamień wapienny) zasypywane były do gardzieli Wielkiego Pieca z górnego poziomu, na który transportowano je specjalną windą towarową. Znajdowała się ona w wieży gichtociągowej o konstrukcji stalowej. Początkowo wagoniki ze wsadem wciągane były za pomocą maszyny parowej a po modernizacji zakładu w latach 1926 – 1931 zainstalowano wciągarkę szybową firmy Demag. Jednorazowo do gardzieli wielkiego Pieca zasypywano 290 t. wsadu. Spust następował mniej więcej co 4 godziny a płynna surówka wydostawała się na halę spustową gdzie na piaszczystych formach zastygała w postać tzw. gąsek.

Budynek mieści w sobie tak zwane dezintegratory Theisena stanowiące technologicznie ostatni etap systemu oczyszczania gazów wielkopiecowych. W urządzeniach tych doprowadzano do wytrącania się pozostałych, najdrobniejszych cząstek pyłów zanieczyszczających gazy. Sposób działania dezintegratorów polegał na łączeniu gazów z zimną, rozpyloną do postaci mgły wodą. Mgła wraz z pyłami wprowadzana zostawała w silny ruch wirowy, co powodowało łączenie się wilgotnych mikrocząsteczek pyłu w większe całości, które mogły już zostać wytrącone. Oczyszczony w ten sposób gaz suszony był następnie w tak zwanych osuszaczach konstrukcji stalowej znajdujących się na zewnątrz budynku, zaś woda ze skroplonej mgły odprowadzana była podziemnym kanałem do odstojników. Budynek dezintegratorów Theisena został zbudowany (tak jak cały system oczyszczania gazów) w latach 1926 – 1931, czyli podczas największej modernizacji zakładu wielkopiecowego.

Budynek wieży ciśnień wybudowano w 1899 roku jako integralną część zespołu wielkopiecowego. Wieża ciśnień zaopatrywała zakład w wodę. W wieży zainstalowano zespół pomp wirowych firmy Sirus i Zieleniewski z Warszawy . Pompy toczyły wodę do chłodzenia pancerza wielkiego pieca. W górnej części budynku znajdował się zbiornik na wodę w kształcie walca, zasilający grawitacyjnie układ w przypadku awarii. Wieża ciśnień pracowała na własnym ujęciu głębinowym.

Budynek kotłowni (nr 124) składa się z czterech części. Najstarsza część wschodnia powstała w 1897 roku z przeznaczeniem na kotłownię. W budynku zamontowano wówczas pięć kotłów opalanych gazem wielkopiecowym. Kotły produkowały parę, która zasilała maszynę wiatrową o mocy 800 KM . Budynek rozbudowywano w latach 1922 i 1952. Część środkowa zajęta jest przez oryginalne z początku XX wieku kotły parowe, które stanowiły ważny element w całej produkcji wielkopiecowej. W 1927 roku w celu dostarczania wody do kotłów, w miejsce istniejących pomp zamontowano nowoczesne urządzenia firmy Worthington. Zainstalowano dwie pompy odśrodkowe, jedna o napędzie elektrycznym i druga, jako rezerwowa na napędzie parowym. Część zachodnia budynku wraz z tzw. przybudówką to najmłodsze elementy obiektu. Przed wygaszeniem wielkiego pieca część środkowa zachodnia funkcjonowała jako stołówka zakładowa. W 1966 roku budynek kotłowni zostaje wpisany do rejestru zabytków, jako integralna część zespołu wielkopiecowego.

Istotną częścią projektu „Regio Ferrea” jest znaczna rozbudowa i unowocześnienie infrastruktury Muzeum. Pozwoli to w znacznym stopniu na optymalne wykorzystanie walorów obiektu dla potrzeb projektowanych ścieżek dydaktycznych. Umożliwi także realizację zdarzeń muzealnych adekwatnych do wymogów stawianych nowoczesnemu muzealnictwu.

Budynek wzniesiony w 1898 roku w ramach budowy nowego zakładu wielkopiecowego. Mieści w sobie maszynę parową służącą do wytwarzania dmuchu do wielkiego pieca. Maszyna została wyprodukowana w Rydze przez filię niemieckiego koncernu Braci Klein z Duisburga. Urządzenie o mocy 1200KM miało wydajność 11000m3 powietrza na godzinę i było jednym z największych tego typu w Europie. Koszt zakupu maszyny wiatrowej stanowił 1/3 wydatków poniesionych na budowę całego zakładu wielkopiecowego z 1899 r. . Od chwili zakupu dmuchawy elektrycznej w 1931 r roku maszyna wiatrowa pozostawała aż do 1968 roku w gotowości , jako rezerwowe źródło napowietrzania wielkiego pieca