Dokładnie 50. lat temu, 12 lutego 1966 r., wojewódzki konserwator zabytków uznając wartość starachowickiego zespołu zakładu wielkopiecowego jako zabytku techniki – wpisał go do rejestru zabytków Województwa Kieleckiego pod numerem 153.
Zatem cenny zespół przemysłowy z pozostałościami pierwotnego założenia, który zachował układ przestrzenny, z najstarszym w Europie wielkim piecem opalanym koksem, z urządzeniami hydrotechnicznymi oraz urządzeniami ciągu technologicznego – uzyskał ochronę prawną.
Z tej okazji na terenie Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach odbyła się konferencja naukowa „Poprzemysłowe dziedzictwo kulturowe i jego rola w kształtowaniu lokalnej tożsamości”.
Wśród przybyłych gości znaleźli się przedstawiciele: instytucji samorządowych, Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, instytucji kultury i turystyki, współpracujących z Muzeum stowarzyszeń i wyższych uczelni oraz lokalne media.
Na wstępie konferencji Dyrektor Muzeum – Paweł Kołodziejski oraz Starosta Starachowicki – Dariusz Dąbrowski przedstawili wszystkim zgromadzonym gościom historię, okoliczności oraz korzyści wpisania Zakładu Wielkopiecowego w Starachowicach do rejestru zabytków. Podkreślili, iż jest to fenomen na skalę światową. Dyrektor przybliżył również wszystkim historię samego Muzeum, która co prawda nie jest jeszcze zbyt długa, ale wpisała się już w historię Zakładu. Przez 15 lat swojego istnienia dzięki zaangażowaniu osób tu pracujących oraz wspierających jednostkę udało się m.in. odsłonić fundamenty trzech wielkich pieców wchodzących w skład “starszego” Zakładu Wielkopiecowego z 1841 r., wyremontować budynki Maszynowni, Hali Lejniczej, nagrzewnice Cowpera, Wieżę Ciśnień, budynek Maszyny Parowej i wiele innych. Na terenie Muzeum (w budynku dawnej Kotłowni) powstała nowoczesna wystawa paleontologiczna prezentująca zbiór tropów zwierząt żyjących w rejonie Gór Świętokrzyskich przed 200. milionami lat. Samochody ciężarowe STAR produkowane w Starachowicach na stałe wpisały się w historię polskiej motoryzacji, dlatego nie mogło ich zabraknąć w rodzinnym mieście. Muzeum stało się szczególnym miejscem, gdzie eksponowane są (w tak dużej ilości) zabytkowe pojazdy tej marki, a ich zbiór z roku na rok jest powiększany. Wybudowany został specjalny namiot, w którym zgromadzono wyjątkowe i po części unikatowe egzemplarze STAR-ów.
W czasie trwania konferencji można było wysłuchać wystąpień m.in:
– prof. dr hab. inż. Mirosława Karbowniczka oraz dr inż. Ireneusza Suligi z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie: „Misja technologa w problematyce ochrony, ekspozycji i popularyzacji dziedzictwa przemysłowego”.
– dr Andrzeja Przychodniego ze Świętokrzyskiego Stowarzyszenia Dziedzictwa Przemysłowego w Kielcach: „Potencjał popularyzacji wiedzy o starożytnym hutnictwie żelaza w Górach Świętokrzyskich”.
– mgr Daniela Czernka z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach: „Zabytek techniki – zabytek zapomniany. Wyzwania konserwatorskie”.
– dr Macieja Chłopka z Zabytkowego Zakładu Hutniczego w Maleńcu: „Technologiczne dziedzictwo regionu i jego wykorzystanie w politechnizacji i edukacji na rzecz innowacyjności na przykładzie Zabytkowego Zakładu Hutniczego w Maleńcu”.
Na zakończenie Dyrektor Muzeum przedstawił zgromadzonym plany na przyszłość. Związane są one głównie z budową nowej, dwupoziomowej hali wystawienniczej na samochody ciężarowe STAR, która była by jak niektórzy żartują “Muzeum w Muzeum”. Jeśli tylko uda się pozyskać środki na ten cel już za 4 lata za Halą Lejniczą będzie można oglądać odnowione i wyremontowane samochody ciężarowe. Na nowoczesnej wystawie oprócz głównych eksponatów, w postaci samochodów, zaprezentowane zostaną również liczne pamiątki po Fabryce Samochodów Ciężarowych STAR (archiwalne rysunki techniczne, fotografie, filmy i dokumentacje i inne). Każdy zakład pracy, firma, instytucja, to nie tylko budynki, to również ludzie w nim pracujący, dlatego na ekspozycji nie zabraknie osobnej sali poświęconej konstruktorom i inżynierom ze Starachowic, bez których tak unikatowe konstrukcje samochodów nigdy by nie powstały.
Po konferencji zaproszeni goście obejrzeli wystawę fotografii autorstwa Katarzyny Gritzmann „Szaleniec z Maleńca”.
Wystawa złożona z 20 plansz opisuje dzieje Zakładu Hutniczego w Maleńcu od jego powstania aż do chwili obecnej, została współfinansowana przez Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego. Wystawę pod kątem merytorycznym opracował dr Maciej Chłopek, natomiast zdjęcia wykonała Pani Katarzyna Gritzmann.
Tekst: Katarzyna Surma
Fot. Maciej Szlęzak