Stało się to dokładnie 45 lat temu… ale może zacznijmy od początku.
W 1841 r., na terenie, który obecnie zajmuje Muzeum Przyrody i Techniki powstał zakład wielkopiecowy wchodzący w skład tzw. Ciągu Fabryk Żelaza na Rzece Kamiennej. Istotą założenia było wybudowanie zakładów hutniczych wzdłuż biegu rzeki, która miała spełniać rolę nośnika energii do poszczególnych urządzeń oraz głównej nitki transportowej. Kombinat został wybudowany według idei Stanisława Staszica i jego następców na południowym zboczu kopalni rudy „Herkules”.
Na terenie wsi Starachowice powstał zakład wielkopiecowy, którego produkt – surówka żelaza miała podlegać dalszej obróbce w kolejnych, idąc z biegiem rzeki ogniwach kombinatu.
Zakład wielkopiecowy zlokalizowano na trzech tarasach, na których ulokowano: składy rudy, węgielnie, piece rumfordzkie i wieże gichtociągowe, trzy wielkie piece opalane węglem drzewnym, halę lejniczą i maszynownię. Z uwagi na fakt, iż węgiel drzewny przestał być opłacalny podjęto decyzję o zamknięciu starszego zakładu wielkopiecowego. Funkcjonował on jeszcze do roku 1901, kiedy to wygaszono ostatni wielki piec.
W 1899 r. przystąpiono do budowy drugiego zakładu już na paliwo koksowe.
Nowy wielki piec z największą w Europie maszyną parową, pięcioma kotłami parowymi ogrzewanymi gazem wielkopiecowym zastąpił w 1899 r. stare wielkie piece. Początkowo posiadał poj. 180 m3 , po modernizacji w latach 1922-31 zwiększono pojemność do 250 m3. Jego wysokość to ok. 22 m, całość natomiast posadowiona jest na fundamentach na głębokość 5,5 m. Sam wielki piec składa się z: części dolnej zwanej garem, która zamknięta jest od spodu trzonem pieca; nad garem kolejno znajdują się spadki, przestron, szyby i gardziel. Wnętrze wielkiego pieca wykonane jest z cegły ogniotrwałej (szamotowej). Szyb o wysokości ok. 10 m wykonany jest również z cegły ogniotrwałej i wzmocniony stalowymi obręczami.
Wielki Piec z zachowanym kompletnym ciągiem technologicznym torowisk kolejowych, wieży gichtowej dostarczającej materiały wsadowe niezbędne do wytopu surówki w chwili obecnej jest najcenniejszym obiektem na terenie Muzeum. Podziw może budzić również pajęczyna urządzeń filtrujących i nadmuchowych szczelnie opasających Wielki Piec, nagrzewnice Cowpera i halę spustową.
12 lutego 1966 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków uznając wartość Zakładu Wielkopiecowego jako zabytku techniki – wpisał zespół do rejestru zabytków województwa kieleckiego pod nr 153. Zatem cenny zespół przemysłowy z pozostałościami pierwotnego założenia, który zachował układ przestrzenny, z najstarszym w Europie wielkim piecem opalanym koksem, z urządzeniami hydrotechnicznymi oraz urządzeniami ciągu technologicznego – uzyskał ochronę prawną.
Natomiast dwa lata później, 19 marca 1968 r. wielki piec wydał swoje ostatnie tchnienie i tym samym zamknięty został ważny rozdział w historii Zakładów Starachowickich i samych Starachowic.
Stało się to dokładnie 45 lat temu…