Projekt „Regio Ferrea” – Muzeum Przyrody i Techniki "Ekomuzeum" im. Jana Pazdura

Informacje o projekcie

W dniu 25 czerwca 2008 r. w Warszawie została zawarta Umowa pomiędzy Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, której przedmiotem jest realizacja Projektu „Regio Ferrea – renowacja i adaptacja na cele kulturalne zabytkowej Huty Żelaza w Starachowicach.” Podpisanie tego dokumentu wieńczy proces aplikacji o środki pochodzące z MF EOG.

Zgodnie z podpisaną umową Muzeum otrzymało wsparcie finansowe w wysokości 1 683 704 Euro.

W ramach Projektu finansowanego w 85% ze środków Mechanizmu Finansowego EOG wykonane zostaną następujące prace:

* Utworzenie pomostu widokowego na poziomie zasypu Wielkiego Pieca
* Remont klatki schodowej oraz budowa windy osobowej
* Rewitalizacja budynku hali spustowej wraz z przystosowaniem jej do funkcji amfiteatralnej
* Renowacja budynku wieży ciśnień oraz adaptacja jej na potrzeby wystawiennicze
* Remont elewacji budynku maszyny wiatrowej
* Remont budynku Filtrów Theisena
* Wykonanie instalacji ciepłowniczej w budynku administracyjnym
* Wykonanie ścieżek i alejek spacerowych oraz oświetlenia zewnętrznego obiektu
* Rewitalizacja budynku maszynowni
* Budowa tarasów widokowych na murze oporowym oraz przy estakadzie kolejowej
* Wzniesienie budynku recepcji
* Remont instalacji wodno – kanalizacyjnej oraz ciepłowniczej wraz z przyłączami do poszczególnych budynków
* Remont elewacji Hali Lejniczej oraz montaż klimatyzacji wewnątrz budynku
* Remont ogrodzenia zewnętrznego
* Stworzenie multimedialnej wystawy paleontologicznej połączonej z wyeksponowaniem zabytkowych kotłów parowych oraz klimatyzacją budynku dawnej kotłowni

Pozostałe środki w wysokości 15% wartości inwestycji pochodziły z Promesy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz z budżetu Starostwa Powiatowego w Starachowicach. Koszt całkowity Projektu zamknie się kwotą równowarta 2 416 610 Euro.

Uroczyste otwarcie Projektu „Regio Ferrea”

W dniu 19 września 2008 roku miała miejsce uroczysta inauguracja Projektu „Regio Ferrea – renowacja i adaptacja na cele kulturalne zabytkowej huty Żelaza w Starachowicach”. Realizacja inwestycji, której zakończenie przewidywane jest w 2010 roku pozwoli na przystosowanie do potrzeb nowoczesnego muzeum wielu obiektów wchodzących w skład XIX-wiecznego zespołu wielkopiecowego. Projekt finansowany jest w 85% ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Pozostała kwota pochodzi z Promesy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz budżetu powiatu Starachowickiego. Na uroczystości obecni byli przedstawiciele Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Parlamentarzystów Ziemi Świętokrzyskiej, Starosty Starachowickiego i Rady Powiatu w Starachowicach, Urzędu marszałkowskiego w Kielcach oraz Rady Muzeum. Symbolicznemu wbiciu pierwszej łopaty towarzyszył przegląd miejsc i obiektów przeznaczonych do rewitalizacji w ramach Projektu.

Projekt na półmetku (30 września 2009)

Dobiega rok od rozpoczęcia prac remontowo budowlanych w Muzeum Przyrody i Techniki. Przypomnijmy, że są one realizowane w ramach projektu „Regio Ferrea, renowacja i adaptacja na cele kulturalne zabytkowej huty żelaza w Starachowicach”. Jego całkowita wartość wynosi 2,2 mln euro, z czego blisko 1,7 mln to wsparcie udzielone przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię ze środków pochodzących z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG). Pozostałą część kwoty zapewnił Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Powiat Starachowicki. Wspomniany projekt obejmuje kompleksową rewitalizację zabytkowego zakładu wielkopiecowego z połowy i końca XIX wieku. Pojęcie rewitalizacji oznacza nadanie „nowego przeznaczenia” dawnym obiektom, czy miejscom. Starachowicka, stuletnia huta w miejsce wytopu żelaza wytapiać będzie kulturę. Poprzemysłowa, surowa przestrzeń doskonale nadaje się na odważne przedsięwzięcia kulturalne, na co wskazują udane próby podejmowane w większych miastach Polski. W naszym przypadku tego typu działania będą miały miejsce na całym 8 hektarowym terenie muzeum. Oto kilka przykładów. Hala spustowa, na której gorąca surówka żelaza zastygała w formy zwane gąskami zostanie zaadaptowana na potrzeby sali amfiteatralnej. Planujemy organizować tam koncerty, pokazy mody oraz stworzyć wyjazdową scenę jednego z profesjonalnych teatrów. Na najwyższej kondygnacji wieży ciśnień, która dzięki projektowi „Regio Ferrea” po raz pierwszy znajdzie się na trasie zwiedzania muzeum utworzymy galerię sztuki. „Galeria w wieży” to najważniejsze, ale nie jedyne miejsce, które zostanie udostępnione artystom. W nieoczekiwanych miejscach i zakamarkach starej huty powstanie kilka mikro – galerii (fotografii czy rzeźby), natomiast wzdłuż zewnętrznego ogrodzenia muzeum planujemy stworzyć wspólnie z władzami miasta „galerię na płocie”. Tą ostatnią będzie można odwiedzać bez konieczności wchodzenia na teren ekomuzeum.

Regio Ferrea to jednak przede wszystkim gruntowne przystosowanie zabytkowych obiektów na potrzeby nowoczesnego muzeum. Koniecznym stało się stworzenie niezbędnej infrastruktury dla atrakcyjnego spędzania czasu przez zwiedzających. W chwili obecnej na ukończeniu są prace związane z budową 3 500 m2 ścieżek pieszych i jezdnych, kilku tarasów widokowych na różnej wysokości oraz instalacją 60 nowych lamp. Muzeum otrzymało już nowoczesne sanitariaty odpowiadające wszystkim standardom europejskim. Dla usprawnienia ruchu turystycznego powstanie nowy budynek recepcji, w którym oprócz kasy biletowej i sklepiku z pamiątkami zostanie ulokowane Centrum Informacji Turystycznej Powiatu Starachowickiego. Infrastruktura to również doprowadzenie do poszczególnych budynków instalacji ciepłowniczej oraz wodno – kanalizacyjnej. Wszyscy nasi Goście mają zapewne w pamięci utrudnienia związane z brakiem ogrzewania w halach ekspozycyjnych w miesiącach jesienno – zimowych. Od przyszłego roku klimatyzowane i ogrzewane pomieszczenia zapewnią nieznany dotąd komfort uczestniczenia w zdarzeniach muzealnych. Zasięg prac rewitalizacyjnych składających się na projekt „Regio Ferrea” doprowadzi do znacznego poszerzenia przestrzeni ekspozycyjnych. We wspomnianym już budynku wieży ciśnień obok galerii znajdzie się również wystawa poświęcona górnictwu, geologii oraz… historii Starachowickiego Klubu Sportowego. Pozostający dotąd na uboczu obiekt mieszczący filtry Theissena – najbardziej surowy i industrialny – wypełni niekonwencjonalny przekaz odnoszący się do historii miasta Wierzbnika i Starachowic. Na niewątpliwą sensację, przekraczającą znane w kraju propozycje zapowiada się interaktywna wystawa paleontologiczna. W specjalnie zaaranżowanej przestrzeni znajdą się wiernie zrekonstruowane zwierzęta żyjące w rejonie Gór Świętokrzyskich w okresach permu, triasu i dolnej jury. Nazwisko patrona wystawy – przedwcześnie zmarłego paleontologa i pomysłodawcy ekspozycji, jak też wykonawczyni modeli zwierząt i scenografii – Marty Szubert – bez wątpienia najlepszej w kraju specjalistce w tej dziedzinie są gwarantami jakości wizualnej i merytorycznej wystawy. Sztab konsultantów naukowych i ekspertów w dziedzinie zastosowania w muzealnictwie technik multimedialnych pozwolą stworzyć wyjątkową ekspozycję poświęconą światu dinozaurów. Przyroda w formie sprzed milionów lat znajdzie swoje miejsce w… budynku hutniczej kotłowni. Jest to kolejny przykład umiejętnej, czasem wręcz zaskakującej śmiałością rewitalizacji przestrzeni poprzemysłowych.

Ostatnie dwa lata działalności muzeum to zwiększona aktywność na polu edukacji. Placówki oświatowe zarówno z terenu miasta jak i spoza województwa coraz liczniej korzystały z ofert zajęć warsztatowych i lekcji muzealnych. Gwar dziecięcych zabaw i interaktywnych zajęć były najlepszą recenzją wystawioną edukacyjnej działalności muzeum. Niestety na przeszkodzie pełnej jej realizacji stał brak odpowiednich pomieszczeń i sal dydaktycznych. Przeszkoda ta, jak wiele innych zostanie usunięta dzięki realizacji projektu „Regio Ferrea”. Na potrzeby oświatowej aktywności placówki przeznaczono pochodzący z 1841 roku budynek maszynowni. Jest to najlepiej zachowany obiekt pochodzący ze starszego zakładu wielkopiecowego. Obok przywrócenia do pełnej świetności jego substancji, pomieści on sale dydaktyczne, pracownie artystyczne i muzealną bibliotekę.

W wyniku podjętych prac rewitalizacyjnych udostępnione zostaną tereny dotychczas niedostępne dla Zwiedzających. Konsekwencją tego będzie stworzenie trzech niezależnych tematycznie ścieżek zwiedzania: przyrodniczą, hutniczą i przemysłową. W efekcie powstanie de facto trzy muzea w jednym. Na każdej z tras czekać będzie na Odbiorcę atrakcja, która dodatkowo wzbogaci porcję wrażeń, jaką otrzyma każdy z nich. Od rozpoczęcia realizacji projektu minął prawie rok, w którego trakcie muzeum zmieniło się nie do poznania. Najważniejszym wyzwaniem pozostaje dokończenie wystawy paleontologicznej, wyposażenie zrewitalizowanych obiektów oraz zaaranżowanie nowych ekspozycji. Zgodnie z planem prace budowlane zakończą się w listopadzie tego roku, natomiast latem 2010 sfinalizowana zostanie realizacja wystawy paleontologicznej. Wszystko po to, aby już w okresie przyszłorocznych wakacji muzeum mogło otworzyć swoje podwoje dla Zwiedzających. Wszak to Oni właśnie stanowią sens i uzasadnienie tego wielkiego przedsięwzięcia.

Uroczyste zakończenie Projektu Regio Ferrea

Dobiegły końca prace związane z realizacją projektu „Regio Ferrea – renowacja i adaptacja na cele kulturalne zabytkowej huty żelaza w Starachowicach”. W przeciągu dwóch lat rewitalizacji poddano większość z zabytkowych obiektów zakładu wielkopiecowego z połowy i końca XIX wieku. Całość inwestycji obejmowała wykonanie prac remontowo budowlanych, instalacyjnych oraz stworzenie nowoczesnej wystawy paleontologicznej.

Dzięki realizacji projektu Regio Ferrea starachowickie muzeum uzyskało zupełnie nowe możliwości w dziedzinie popularyzacji poprzemysłowego dziedzictwa kulturowego, jak również zostało wyposażone w infrastrukturę niezbędną dla obsługi ruchu turystycznego. Placówka uzyskała również nową przestrzeń dla działań edukacyjnych (sale dydaktyczne i pracownie) oraz kulturalnych (scena na hali spustowej, czy „galeria wieży”). Pozwoli to rozszerzyć jeszcze bardziej dotychczasową ofertę o nowe zdarzenia muzealne.

Uroczyste zakończenie realizacji projektu miało miejsce w dniu 8 października 2010 roku. Tego dnia do muzeum przybyło blisko dwustu zaproszonych gości z przedstawicielami Ambasadora Królestwa Norwegii, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Obecni byli również członkowie władz samorządowych ze Starostą Starachowickim i Prezydentem Miasta Starachowice na czele. Na uroczystości nie zabrakło przedstawicieli świata nauki, członków organizacji pozarządowych, Rady Muzeum oraz wszystkich osób zaangażowanych w realizację projektu. Najważniejszym punktem uroczystości stało się symboliczne przecięcie wstęgi symbolizujące ponowne otwarcie muzeum dla zwiedzających, którego dokonali przedstawiciele donatorów oraz dyrektor placówki.

Zaproszeni goście jako pierwsi mieli możność zapoznać się z nowymi – starymi obiektami, jak również zwiedzić wystawę poświęconą historii starachowickiego górnictwa rud żelaza. Co prawda została ona zrealizowana poza ramami projektu „Regio Ferrea”, dzięki fundacji starachowiczanina – byłego górnika ale jest pierwszą ekspozycją stworzoną w zrewitalizowanym budynku wieży ciśnień. Drugą halową wystawą , którą tego dnia podziwiali zaproszeni była wystawa paleontologiczna zlokalizowana w budynku dawnej kotłowni. To jedyna stała ekspozycja objęta projektem Regio Ferrea, jak również jedna z najnowocześniejszych wystaw muzealnych, jakie powstały w ostatnim czasie w kraju

Projekt „Regio Ferrea renowacja i adaptacja na Cele kulturalne zabytkowej huty żelaza w Starachowicach” realizowany był dzięki wsparciu pochodzącemu ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Promesy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz środków Powiatu Starachowickiego. Całkowita wartość inwestycji opiewała na kwotę 2,2 mln. Euro.

Dwa dni po uroczystym zakończeniu projektu w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach zorganizowano dzień otwarty. Ponad tysiąc mieszkańców miasta oraz przyjezdnych gości miało okazję nieodpłatnie zwiedzić wyremontowane obiekty, jak też zapoznać się z nowymi atrakcjami przygotowanymi dla turystów.

Od 12 października muzeum zaprasza wszystkich chętnych. Zwiedzanie zabytkowych obiektów trwa dwie godziny i odbywa się tylko z przewodnikiem. Wejścia na trasę zwiedzania o pełnych godzinach począwszy od 8.00 do 15.00 od wtorku do piątku, zaś od 11.00 do 15.00 w soboty i niedziele.

tekst: Paweł Kołodziejski

Obiekty – Filtry Theisena

Budynek mieści w sobie tak zwane dezintegratory Theisena stanowiące technologicznie ostatni etap systemu oczyszczania gazów wielkopiecowych. W urządzeniach tych doprowadzano do wytrącania się pozostałych, najdrobniejszych cząstek pyłów zanieczyszczających gazy. Sposób działania dezintegratorów polegał na łączeniu gazów z zimną, rozpyloną do postaci mgły wodą. Mgła wraz z pyłami wprowadzana zostawała w silny ruch wirowy, co powodowało łączenie się wilgotnych mikrocząsteczek pyłu w większe całości, które mogły już zostać wytrącone. Oczyszczony w ten sposób gaz suszony był następnie w tak zwanych osuszaczach konstrukcji stalowej znajdujących się na zewnątrz budynku, zaś woda ze skroplonej mgły odprowadzana była podziemnym kanałem do odstojników. Budynek dezintegratorów Theisena został zbudowany (tak jak cały system oczyszczania gazów) w latach 1926 – 1931, czyli podczas największej modernizacji zakładu wielkopiecowego.

Zakres prac realizowanych w ramach projektu „Regio Ferrea” :
• Ogólny remont elewacji budynku z uzupełnieniem ubytków oraz wymiana pokrycia dachu

Obiekty – Budynek Maszyny Wiatrowej

Budynek wzniesiony w 1898 roku w ramach budowy nowego zakładu wielkopiecowego. Mieści w sobie maszynę parową służącą do wytwarzania dmuchu do wielkiego pieca. Maszyna została wyprodukowana w Rydze przez filię niemieckiego koncernu Braci Klein z Duisburga. Urządzenie o mocy 1200KM miało wydajność 11000m3 powietrza na godzinę i było jednym z największych tego typu w Europie. Koszt zakupu maszyny wiatrowej stanowił 1/3 wydatków poniesionych na budowę całego zakładu wielkopiecowego z 1899 r. . Od chwili zakupu dmuchawy elektrycznej w 1931 r roku maszyna wiatrowa pozostawała aż do 1968 roku w gotowości , jako rezerwowe źródło napowietrzania wielkiego pieca

remont elewacji wraz z uzupełnieniami i przywróceniem historycznej kolorystyki budynku
renowacja tynków wewnętrznych
renowacja stolarki okiennej i drzwiowej

Obiekty – Hala lejnicza

To jeden z najważniejszych zachowanych obiektów należących do zakładu wielkopiecowego czynnego w latach 1842 – 1902. Po jego ostatecznym zatrzymaniu przeznaczona początkowo na magazyny a od 1927 roku na cegielnię w której wyrabiano tzw. Szlakówkę tj. cegłę ze szlaki wielkopiecowej. Obrosła wówczas licznymi przybudówkami, tracąc swój pierwotny wygląd ( m. In. Podniesiono i zmieniono dach, rozebrano wschodnia część budynku). Po zamknięciu zakładu w 1968 roku stopniowo popadała w ruinę. W latach 80-tych XX wieku, w trakcie kolejnej próby stworzenia muzeum na terenie nieczynnej huty przywrócony został pierwotny wygląd Hali Lejniczej, która przewidziano jako główną halę ekspozycyjną. Niestety zmiana decyzji ówczesnego właściciela zabytku (starachowickiej FSC) co do lokalizacji fabrycznego muzeum przerwały dalsze prace. Dopiero utworzenie muzeum przez Starostwo powiatowe w Starachowicach w 2001 roku pozwoliło zatrzymać proces degradacji obiektu. Aktualnie w budynku Hali Lejniczej z połowy XIX wieku prezentowana jest wystawa stała „Region Żelaza” ukazująca dzieje 2 tysięcy lat produkcji żelaza w regionie Gór Świętokrzyskich oraz samych Starachowicach. Realizowane są tam także wystawy czasowe oraz konferencje i koncerty.

Zakres prac realizowanych w ramach projektu „Regio Ferrea” :

Remont elewacji i wymiana stolarki drzwiowej i okiennej
Zabezpieczenie i wymiana zniszczonych elementów konstrukcyjnych
Doprowadzenie instalacji wodno – kanalizacyjnej oraz centralnego ogrzewania
Założenie klimatyzacji
Budowa sanitariatu
Remont pomieszczenia magazynu
Budowa wymiennikowni ciepła na potrzeby Muzeum

Obiekty – Infrastruktura

Istotną częścią projektu „Regio Ferrea” jest znaczna rozbudowa i unowocześnienie infrastruktury Muzeum. Pozwoli to w znacznym stopniu na optymalne wykorzystanie walorów obiektu dla potrzeb projektowanych ścieżek dydaktycznych. Umożliwi także realizację zdarzeń muzealnych adekwatnych do wymogów stawianych nowoczesnemu muzealnictwu.

Zakres prac realizowanych w ramach projektu „Regio Ferrea” :

Budowa nowego ogrodzenia terenu Muzeum
Budowa nowego budynku portierni
Utworzenie ciągów pieszych, w tym ścieżki widokowej na murze oporowym oraz kładki nad kanałem wodnym dla lepszego wyeksponowania pozostałości zakładu z połowy XIX wieku.
Utworzenie tarasu widokowego przy estakadzie kolejowej połączone z jej konserwacją
Budowa nowych, pieszych ciągów komunikacyjnych na terenie Muzeum z przystosowaniem ich na potrzeby ścieżek dydaktycznych i traktów spacerowych
Oświetlenie terenu Muzeum
Stworzenie sieci instalacji elektrycznej, wodno – kanalizacyjnej, oraz centralnego ogrzewania i podłączenie terenu Muzeum do zewnętrznych źródeł zasilania.

Budowa nowego ogrodzenia Muzeum

Doprowadzenie instalacji

Renowacja estakady kolejowej

Adaptacja wnętrza przybudówki budynku kotłowni na pomieszczenia sanitarne

Budowa nowych ciągów pieszych i jezdnych

Budowa budynku recepcji

Obiekty – Kotłownia

Budynek kotłowni (nr 124) składa się z czterech części. Najstarsza część wschodnia powstała w 1897 roku z przeznaczeniem na kotłownię. W budynku zamontowano wówczas pięć kotłów opalanych gazem wielkopiecowym. Kotły produkowały parę, która zasilała maszynę wiatrową o mocy 800 KM . Budynek rozbudowywano w latach 1922 i 1952. Część środkowa zajęta jest przez oryginalne z początku XX wieku kotły parowe, które stanowiły ważny element w całej produkcji wielkopiecowej. W 1927 roku w celu dostarczania wody do kotłów, w miejsce istniejących pomp zamontowano nowoczesne urządzenia firmy Worthington. Zainstalowano dwie pompy odśrodkowe, jedna o napędzie elektrycznym i druga, jako rezerwowa na napędzie parowym. Część zachodnia budynku wraz z tzw. przybudówką to najmłodsze elementy obiektu. Przed wygaszeniem wielkiego pieca część środkowa zachodnia funkcjonowała jako stołówka zakładowa. W 1966 roku budynek kotłowni zostaje wpisany do rejestru zabytków, jako integralna część zespołu wielkopiecowego.

Zakres prac realizowanych w ramach projektu „Regio Ferrea” :
• Ocieplenie ścian budynku
• Wyburzenie późniejszych przybudówek
• Doprowadzenie instalacji elektrycznej i wodno – kanalizacyjnej
• Wymiana stolarki okiennej
• Stworzenie nowej wystawy paleontologicznej [patrz dział: „Wystawa paleontologiczna”]

Obiekty – Maszynowania

Budynek stanowił integralną część starszego zespołu wielkopiecowego. Został zbudowany w latach 1836 – 1841 i pierwotnie mieścił trzy miechy cylindryczne napędzane kołem wodnym oraz urządzenie wodne do obsługi wyciągu wsadu wielkopiecowego. Po kolejnych modernizacjach zakładu w latach ’70 i ’80 XIX wieku zainstalowano tam między innymi niewielką maszynę parową do obsługi windy. Po unieruchomieniu starszego zespołu wielkopiecowego w 1901 roku budynek służył do celów gospodarczych a po 1920 roku została zaadaptowany na potrzeby łaźni dla robotników, które spełniał do 1968 roku tj. chwili ostatecznego wygaszenia wielkiego Pieca na paliwo koksowe. Po utworzeniu Muzeum (2001) dokonano doraźnego remontu wnętrza i przeznaczono budynek na pracownie artystyczne.

Zakres prac realizowanych w ramach projektu „Regio Ferrea” :
Remont elewacji z odtworzeniem oryginalnych elementów architektonicznych z poł. XIX wieku

Odtworzenie stolarki okiennej i drzwiowej
Kapitalny remont wnętrza budynku wraz ze strychem
Adaptacja pomieszczeń na sale dydaktyczne, pracownie artystyczne, bibliotekę, pracownię konserwatorską oraz magazyny muzealne
Doprowadzenie instalacji elektrycznej, centralnego ogrzewania oraz wodno – kanalizacyjnej

Obiekty – Wieża Ciśnień

Budynek wieży ciśnień wybudowano w 1899 roku jako integralną część zespołu wielkopiecowego. Wieża ciśnień zaopatrywała zakład w wodę. W wieży zainstalowano zespół pomp wirowych firmy Sirus i Zieleniewski z Warszawy . Pompy toczyły wodę do chłodzenia pancerza wielkiego pieca. W górnej części budynku znajdował się zbiornik na wodę w kształcie walca, zasilający grawitacyjnie układ w przypadku awarii. Wieża ciśnień pracowała na własnym ujęciu głębinowym.

Zakres prac realizowanych w ramach projektu „Regio Ferrea” :

remont elewacji wraz z uzupełnieniami i przywróceniem historycznej kolorystyki budynku
renowacja stolarki okiennej i drzwiowej
odtworzenie drewnianej klatki schodowej
nakrycie budynku nowyn dachem

Obiekty – Wielki Piec

To najważniejszy obiekt w całym ciągu technologicznym z końca XIX wieku. Został on oddany do użytku w listopadzie 1899 roku i był pierwszym w Starachowicach Wielkim Piecem na paliwo koksowe. Początkowo miał on pojemność 180m3 (powiększoną następnie do 250m3) oraz wysokość 22m. Zbudowany jest z cegieł ogniotrwałych, którymi również obmurowane jest jego wnętrze zaś cała konstrukcja wzmocniona jest od zewnątrz stalowymi obręczami. Wieli Piec osiągnąć mógł wydajność 120 ton surówki na dobę. Wszystkie materiały wsadowe czyli koks, ruda żelaza i topniki (kamień wapienny) zasypywane były do gardzieli Wielkiego Pieca z górnego poziomu, na który transportowano je specjalną windą towarową. Znajdowała się ona w wieży gichtociągowej o konstrukcji stalowej. Początkowo wagoniki ze wsadem wciągane były za pomocą maszyny parowej a po modernizacji zakładu w latach 1926 – 1931 zainstalowano wciągarkę szybową firmy Demag. Jednorazowo do gardzieli wielkiego Pieca zasypywano 290 t. wsadu. Spust następował mniej więcej co 4 godziny a płynna surówka wydostawała się na halę spustową gdzie na piaszczystych formach zastygała w postać tzw. gąsek.

Zakres prac realizowanych w ramach projektu „Regio Ferrea” :

Remont górnego pomostu Wielkiego Pieca wraz z urządzeniem tarasu widokowego
Renowacja mechanizmu zasypowego (tzw. dzwonu Langena) na górnym poziomie Wielkiego Pieca
Remont konstrukcji wieży wyciągowej połączony z zainstalowaniem windy osobowej dla ruchu turystycznego
Remont budynku wyciągu oraz odsłonięcie mechanizmu wyciągarki
Przywrócenie historycznego kształtu hali spustowej oraz adaptacja jej na potrzeby amfiteatru

Została zaplanowana w konstrukcji wielkiego pieca jako pionowy wyciąg wsadowy o wysokości 17,29m i szerokości 3,25m. Początkowo dzięki napędowi parowemu poprzez wieżę dostarczano na pomost górny wielkiego pieca wózki z materiałem wsadowym. Do klatki wchodziły dwa wózki. W latach 30-tych XX wieku napęd parowy zastąpiono elektrycznym o mocy silnika 30KM. Zamontowano dwie windy elektryczne. Po wjeździe na górę, wózki poprzez pomost o długości 15,25m dojeżdżały torowiskiem na pomost wsadowy. W momencie unieruchomienia wielkiego pieca w 1968 roku do momentu obecnych prac remontowych w ramach projektu „Regio Ferrea”, wieża klatki wyciągowej pozostawała bez zmian w swych naturalnych pozycjach. Jedna winda na poziomie placu, druga na poziomie pomostu wsadowego. Klatka górna w 1968 roku została zablokowana bolcami. Zachowały się liny, schodki a także przeznaczona do remontu maszynownia wciągarki.

Budynek wyciągu

Hala spustowa

Pomost zasypu

Winda na górny poziom Wielkiego Pieca